Khi những nghi thức cổ xưa được phục dựng giữa nhịp sống hiện đại, có điều gì đó như khẽ lay động trong tâm tưởng – một sợi dây mỏng manh nhưng bền bỉ nối liền con người hôm nay với ông bà tổ tiên, nối liền không gian vật lý với tầng sâu linh thiêng của tinh thần. Với Lương Hoài Trọng Tính – người gắn bó nhiều năm với việc bảo tồn, nghiên cứu và trình bày văn hóa truyền thống Việt Nam – khoảnh khắc ấy hiện lên rõ nhất khi nghi lễ thờ phượng được tái hiện: từ bộ bàn thờ, bộ lư đồng đến từng chiếc áo tế cổ phục – tất cả như cùng nhau vọng về một thời đã khuất, nơi “từng thinh âm như dịu nhẹ, làm mát tâm hồn của những kẻ đi sau nối liền với người đi trước.”
Trên hành trình ấy, Tính không chỉ là người kể chuyện, mà còn là người sống cùng văn hóa. Dù đã có trong tay nhiều trải nghiệm và đầu sách quý, anh vẫn giữ lại cho mình những “đề tài để dành” – những chủ đề chưa thể vội vàng đặt bút vì còn đang chiêm nghiệm cùng chúng, sống cùng chúng. Đó có thể là một công trình nghiên cứu về kiến trúc truyền thống – nơi không gian và thời gian, mỹ thuật và tri thức dân tộc giao thoa, dệt nên “một bản giao hưởng bất tận” từ quá khứ đến hiện tại. Khi đứng trước một công trình cổ, với anh, không chỉ là những viên gạch, mái ngói – mà là nơi tinh thần dân tộc được kết tinh, lưu truyền, nơi mỗi chi tiết nhỏ đều chứa đựng một bài học triết lý sâu sắc.
Về triết lý âm dương – ngũ hành
Một trong những nền tảng tư tưởng sâu sắc của văn hóa truyền thống Việt là triết lý âm dương – ngũ hành. Nhưng đây cũng là một hệ thống phức tạp, trừu tượng và khó tiếp cận với người trẻ nếu chỉ tiếp cận từ sách vở. Với Tính, con đường ngắn nhất để “cảm” thay vì chỉ “hiểu” là bắt đầu từ những gì gần gũi nhất. Anh chia sẻ: “Chúng ta không nói sâu về hình thức hay tâm thức để bộc lộ nên Âm Dương hay Ngũ Hành, mà thay vào đó, cho các bạn nhìn nhận từ những thứ cơ bản như kim – khí, mộc – cây, thủy – nước, hỏa – lửa, thổ – đất.” Rồi từ đó, gắn vào những hình ảnh rất đời thường trong đời sống tín ngưỡng – như trên bàn thờ gia tiên: lư đồng là kim, hoa tươi và bàn thờ là mộc, nước cúng là thủy, đèn dầu là hỏa, cát trong lư hương là thổ – thì âm dương ngũ hành bỗng trở nên gần gũi, cụ thể và dễ cảm nhận hơn bao giờ hết.
Tất nhiên, khi tiếp cận triết lý âm dương – ngũ hành trong việc phục dựng văn hóa, câu hỏi về sự giao thoa giữa Việt Nam và Trung Hoa là điều không thể tránh khỏi. Nhiều nghi lễ và tín ngưỡng Việt chịu ảnh hưởng từ Đạo giáo – nơi nguyên lý âm dương được khai triển rất sâu sắc. Tuy vậy, với anh Tính, thay vì cố tách biệt rạch ròi, cần nhìn nhận đây là một tiến trình tương tác và bản địa hóa lâu dài. Bởi lẽ, trong dòng chảy văn hóa, mọi ảnh hưởng ngoại lai chỉ có thể tồn tại nếu nó tìm được sự cộng hưởng với tâm thức dân tộc, được người Việt tiếp nhận bằng chính tinh thần của mình. Và chính trong sự giao thoa đó, văn hóa Việt không bị mất đi, mà càng trở nên phong phú và đặc sắc hơn – bởi bản sắc thật sự không nằm ở chỗ thuần túy, mà ở khả năng tiếp biến một cách linh hoạt và sâu sắc.
Tái dựng không chỉ là phục hồi hình hài quá khứ, mà còn là hành trình chạm vào tinh thần của thời gian – thứ không thể cầm nắm, nhưng có thể cảm được, sống cùng, và truyền lại. Giữa cuộc sống hiện đại đầy biến động, những người như Lương Hoài Trọng Tính – bằng sự lặng lẽ, cần mẫn và niềm tin không lay chuyển vào giá trị của truyền thống – đã và đang viết tiếp câu chuyện văn hóa Việt bằng chính hơi thở của hôm nay.
Khi nhìn lại hành trình đã đi, với một thập niên gắn bó cùng văn hóa dân tộc, anh nhẹ nhàng gửi gắm đến thế hệ trẻ: “Tôi luôn khát khao, dòng thời gian xưa và nay sẽ là một nguồn nước vô tận để các bạn trẻ có thể dựa vào đó mà tìm tòi, khai thác, gìn giữ những giá trị mà cha ông ta đã nhọc công tạo dựng.” Bởi với anh, văn hóa là một “thương hiệu nhận dạng”, là sợi dây vô hình gắn kết những con người trong một cộng đồng, một dân tộc. Và chính thế hệ trẻ hôm nay – bằng tình yêu, sự hiểu biết và sáng tạo của mình – sẽ là những người mang văn hóa Việt vươn xa, đi tiếp và đi sâu hơn nữa vào thế giới.
—
Tháng 4 này, Nghệ Văn Thực Nghiệm mời bạn bước vào một hành trình khám phá và thưởng thức ẩm thực bằng tất cả giác quan:
🌿 Trò chuyện về Tết Hàn Thực, Âm Dương Ngũ Hành và thực hành bày mâm cúng cùng Lương Hoài Trọng Tính, Nhà nghiên cứu văn hóa, Nhà sáng lập Đại Nam Hội Quán.
🌿 Thưởng thức chè trôi nước cùng thức uống đặc biệt được pha chế bởi Ambrosia Café Bistro.
🌿 Thực hành nặn bánh trôi cùng Ông Vương Văn Tân, đầu bếp chay ngũ hành, Nhà sáng lập thương hiệu Chay lành sạch LASA.
📅 Ngày: 20.04.2025 | 15:00 – 17:00
📍 Địa điểm: Ambrosia Café Bistro, 29/9 Đ. Nguyễn Bỉnh Khiêm, P. Đa Kao, Quận 1, TPHCM.
🔔 Cùng Ngày Xưa ASIA đến với lớp Nghệ Văn Thực Nghiệm tháng 4 tại đây nhé: https://tr.ee/nvtn-tethanthuc
—
Nghệ Văn Thực Nghiệm” (藝術文實驗) là dự án sử dụng từ Hán Việt, mang ý nghĩa về nghệ thuật (Nghệ – 藝), văn hóa (Văn – 文), và sự thực hành, trải nghiệm (Thực Nghiệm – 實驗). Ngày Xưa ASIA mong muốn tạo ra những lớp học không chỉ cung cấp kiến thức lý thuyết mà còn mang đến cơ hội thực hành và trải nghiệm thực tế các loại hình văn hoá dân gian.
